آموزش و پرورش چین فائزه پورنصرالله

چین بر مقاطع آموزش ابتدایی، مقدماتی و تکمیلی متوسطه و آموزش عالی مشتمل می گردد. آموزش مقاطع ابتدایی و مقدماتی و تکمیلی متوسطه اجباریست. کودکان رده سنی 6 سال بدون در نظر گرفتن جنسیت، ملیت و نژاد از برنامه های آموزش رایگان بهره مند می گردند. در صورت شرایط خاص، با ضمانت خانواده سن آموزش کودک به 7 سالگی بالغ می گردد. در این کشور،گذراندن آموزش پایه 9 ساله اجباری است. به عبارت دیگر هر دانش آموز می باید حداقل مدت زمان 9 سال به مدرسه برود. دانش آموزان ملزم به گذراندن دوره ابتدایی و مقدماتی متوسطه بوده و پس از قبولی در آزمون های کلیه مقاطع از حق ورود به دانشگاه برخوردارمی گردند. جهت ورود به مراکز آموزش متوسطه فنی و حرفه ای نیزقبولی در آزمون ورودی الزامی است. درکشورچین، توسعه نظام آموزشی در اولویت قرار دارد. سیاست مربوط به پیشرفت کشور بر مبنای آموزش پایه و رایگان به دانش آموزان به مدت 9سال به اصلاح نظام آموزشی کشور منجر گردیده است. مدرنیزه شدن جهان در آینده عامل اصلی این توسعه می باشد. نظام آموزشی چین به مراحل ذیل تقسیم می گردد:

مقطع آموزش پیش دبستانی ویژه کودکان رده های سنی 5- 3 سال

مقطع آموزش ابتدایی ویژه دانش آموزان رده های سنی 11-6 سال

عمده مراکز آموزش ابتدایی کشور توسط مقامات آموزشی محلی اداره می شوند. گفتنی است که مدارس خصوصی ابتدایی نیز فعالیت داشته و شهریه دریافت می دارند. مدارس مقدماتی و تکمیلی متوسطه نیز ویژه دانش آموزان رده های سنی 17-12 سال می باشد. این مدارس توسط مقامات و مسئولان محلی اداره می گردد. دوره مقدماتی متوسطه اجباری نبوده و شهریه ای نیز دریافت نمی گردد این در حالی است که شهریه دریافت می گردد. اغلب مدارس متوسطه خصوصی آموزش فنی وحرفه ای ارائه می دهند اما کیفیت آموزش ارائه شده توسط این مدارس با مدارس دولتی یکسان است با این وجود فارغ التحصیلان مدارس متوسطه خصوصی جهت ورود به دانشگاه ها از آمادگی بیشتری برخوردار می باشند. دانش آموزانی که مقطع مقدماتی متوسطه را به پایان رسانده اند می توانند به مدت 3 تا 5 سال در مدارس متوسطه فنی وحرفه ای ادامه تحصیل دهند. جهت ورود به دانشگاه ها، دانش آموزان ملزم به حضور در آزمون ورودی که هر ساله در ماه جولای برگزار می گردد، می باشند. گفتنی است که در این دوره شرایط سنی خاصی برای داوطلبان وجود نداشته و گزینش دانشجو بر مبنای نمرات او درآزمون مذکورصورت می گیرد. آندسته از دانش آموزانی که پذیرفته نشده اند جهت ادامه تحصیل باید به دانشکده های خصوصی بروند. شهریه چنین مؤسساتی بیشتر از شهریه دانشگاه ها دولتی است. از سال 1950 کشور چین مبادرت به پذیرش دانشجوی خارجی نموده است، در حال حاضر تعداد دانشجویان خارجی بیش از 41000 نفر است که به 125 کشور جهان تعلق داشته و در کلیه رشته ها و مقاطع تحصیلی به تحصیل مبادرت می نمایند. دانشجویان خارجی از نیاز های آموزشی متفاوتی برخوردار می باشند. معمولاً در دانشگاه های چین آموزش متفاوتی برای این دسته از دانش جویان ارائه می شود. نظام آموزشی چین بر مبنای هماهنگی با موازین حکومت کمونیستی سازمان یافته و وزارت آموزش به تعیین اکثریت قوانین مربوطه مبادرت می نماید. این وزارت خانه مهمترین نهادی است که مسئولیت تدوین قوانین حاکم بر تشکیلات آموزشی کشور را بر عهده داشته و در جهت نظارت و حمایت مالی دولت از برنامه های آموزشی سیاست گذاری می نماید. وزارت خانه فوق به هماهنگی فعالیتهای مختلف دولت با اهداف نظام آموزشی (هماهنگی میان برنامه های آموزشی دوره های ابتدایی و آموزش عالی) مبادرت می نماید.دولت، اشخاص و گروه های مختلف از آموزش عالی حمایت و مقامات محلی نیز نقش مهمی در آموزش پایه ابتدایی ایفا می نمایند. علاوه بر نقش مدیریتی طی سه سال آموزش پایه نقش مقامات استانی در مدیریت آموزش عالی نیز در حال افزایش است. مقامات محلی، به اداره مدارس ابتدایی از محل بودجه محلی مبادرت نموده و دولت نیز به اداره دانشگاه ها از محل درآ مد ملی مبادرت می نماید. این در حالی است که نمایندگیهایی در سطح استانی به فراهم آوری تسهیلاتی برای مقطع ابتدایی با مشارکت مقامات محلی در جهت تامین هزینه ها مبادرت می نماید. بررسی و پیشبرد فعالیتهای آموزشی جزئی از نظام آموزش محلی قلمداد شده و حمایت مردمی در خصوص تامین هزینه های آموزشی گسترش یافته است. با وجود حمایت های مختلف از سال 1978 دولت به اختصاص بودجه بیشتری به نظام آموزشی کشور مبادرت نموده است. در سال 1986 قانون آموزش پایه تصویب شده و طی چند سال این قانون مرحله به مرحله به اجرا درآمد. جهت بر آوردن نیازهای آموزش پایه هر کودک چینی ملزم به گذراندن برنامه های آموزشی پنج ساله در مدارس ابتدایی و چهار ساله در مراکز مقدماتی متوسطه و یا شش سال در مدارس ابتدایی و سه سال در مراکز مقدماتی متوسطه می باشد. در برخی مناطق کشور اجرای کامل این قانون امکان پذیر نبوده است از این روی در قوانین جدید کشور چین به سه منطقه شهر ها و نواحی که از لحاظ اقتصادی پیشرفت کرده اند، شهرهای کوچک و روستاها و مناطق محروم تقسیم می گردد. در هر یک از این مناطق شرایط گوناگونی جهت اجرای برنامه های آموزش پایه حاکم است. در مناطق پیشرفته این آموزش کاملا اجرا می گردد. آمارها نشان می دهد آموزش ابتدایی در این مناطق که 91 درصد از جمعیت را در خود جای داده فراگیر است. در مناطق روستایی که 10تا 20 در صد جمعیت را شامل می گردد. اجرای آموزش پایه برمبنای عدم رشد اقتصادی صورت گرفته و اجرای آن یک هدف و نه واقعیت است.غیر از آموزش پایه، تحصیلات برمبنای شایستگی ها و با هزینه تامین شده از سوی دولت و منابع خصوصی صورت می گیرد. نظام آموزشی چین برگرفته ازنظام آموزشی روسیه است واز زمان تشکیل جمهوری خلق چین درسال1949به اجرا درآمد. برای حمایت ازحقوق نژادهاواقوام مختلف برنامه های آموزشی پیچیده ای طی پنجاه سال گذشته شکل گرفته است. درحال حاضر نظام آموزشی کشورچین ازچهار بخش اصلی تشکیل آموزش پایه، آموزش پلی تکنیکی وحرفه ای، آموزش عالی وآموزش بزرگسالان متشکل می گردد.

آموزش پایه شامل مقاطع پیش دبستانی، دوره آموزشی شش ساله دوره ابتدایی،آموزش3 ساله دوره مقدماتی متوسطه و سه سال دوره تکمیلی متوسطه مشتمل می گردد. درحال حاضرآموزش پایه ازآموزش اجباری فراتر رفته و دوره تکمیلی متوسطه را نیز در برمی گیرد. پس ازبه اجرا درآمدن برنامه های آموزش اجباری طی سال 1986 اهمیت این مسئله در مناطق شهری و روستایی متفاوت بوده است. در شهرها دوره تکمیلی متوسطه نیز به آموزش اجباری افزوده شد اما درمناطقی که از رشد اقتصادی کمی برخوردار بوده از تحصیلات پایه به نه سال آموزش پایه محدود شده است. طبق آمار به دست آمده طی سال 1999 تعداد مدارس ابتدایی کشور بر582 هزار مدرسه و تعداد دانش آموزان بر5/135 میلیون دانش آموز بالغ می گردد. این در حالی است که درحال حاضر نرخ ثبت نام کودکان در مدارس ابتدایی تا 99 % تخمین زده شده است. طبق آمار به دست مni Hlniآمده آمده طی سال 1999 هم چنین تعداد مدارس مقدماتی متوسطه نیز بر 64400 مدرسه بالغ می گردد. آموزش حرفه ای عمدتاً شامل آموزش های تخصصی، تکنیکی، حرفه ای _ تکنیکی کوتاه مدت می باشد. طی20سال اخیر به علت رشد سریع اقتصادی، این بخش ها سریعاً توسعه یافتند. طبق آمار به دست مni Hlniآمده آمده طی سال 1997 تعداد مدارس حرفه ای /پلی تکنیکی کشور بر33464 مدرسه با 18میلیون دانش آموز بالغ می گردد. علاوه براین در تعداد2100 مرکز مهارت های فنی و تکنیکی در قالب دوره های کوتاه مدت آموزشی ارائه می گردد که هر ساله بالغ بر1میلیون دانش آموز دراین مراکز آموزش می بینند. آموزش عالی در سیاست های آتی کشور چین از اهمیت بسزایی برخوردار است. طی سال 1995 حدود30 درصداز فارغ التحصیلان مدارس متوسطه به دانشگاه ها راه یافته و باقی در مراکز فنی وحرفه ای به تحصیلات خود ادامه داده اند. آن دسته از دانش آموزانی که قصد ورود به دانشگاه را دارند ملزم به حضور در آزمون ورودی با دیگران می باشند. تا در یکی از دانشگاه ها پذیرفته شوند. طی سال های گذشته تقریباً کلیه دانشجویان از بورس تحصیلی بهره مند شده و از حق انتخاب جهت ادامه تحصیل برخورداربوده اند. طی سال های اخیر بدون افزایش کمک های مالی دولت از برنامه های دراز مدت برای توسعه آموزش عالی استفاده شده است. در حال حاضر اکثر دانشجویان به پرداخت بخشی از هزینه های آموزشی مبادرت می نمایند. که این مسئله خود به افزایش تعداد دانشجویان دوره های آموزش از راه دور با هزینه کمتر تحصیلی منجر گردیده است. هر دانشجو قبل از ورود به دانشگاه و طی دوره آموزشی 1 ساله به گذراندن دروس مربوط به علوم سیاسی در جهت آشنایی با سیاست های کشور می پردازد. همان گونه که قبلاً نیز بدان اشاره شد قبل از سال 1985 دولت چین به کلیه دانشجویان کمک هزینه تحصیلی اعطا می نمود و این درحالی است که پرداخت شهریه توسط دانشجویان در زمره برنامه های جدید آموزشی کشور است. از سال 1985 قانونی مبنی بر اعطای انحصاری بورس تحصیلی به دانشجویان ممتاز به تصویب رسید. بنا براین قانون آن دسته از دانشجویانی که ملزم به ارائه خدمت پس از اتمام تحصیلات به مدت شش سال می باشند. اعطای بورس براساس شایستگی دانشجو (سلامت جسمانی و اخلاقی اوست. در حال حاضر تقریباً یک دانشجویان کشور به پرداخت شهریه مبادرت می نمایند. دولت نیزجهت کاهش تعداد متقاضیان رشته های پرطرفدار و مهم شهریه بالایی برای این گونه رشته ها در نظرگرفته و با کنترل میزان شهریه در انتخاب رشته های مورد نظر دانشجویان دخالت می نماید. با وجودی که وام دانشجویی نیز اعطا می گردد اما اکثر دانشجویان به اخذ وام ازخانواده و یا اقوام خود به عوض موسسات آموزش عالی متمایل می باشند. در نظام آموزشی جدید دولت حمایت کمتری از ثبت نام داوطلبان نموده است به نحوی که سال های 1987- 1978 بیش از دو میلیون دانشجو در دانشگاه های آموزش از راه دور ثبت نام نموده اند. طی این سال ها تعداد دانشجویان رشته های علمی وکاربردی نیزافزایش یافته است.

آموزش پیش دبستانی

آموزش پیش دبستانی همواره به عنوان یکی از مقاطع آموزشی کشور چین مدنظر قرار داشته است. در نواحی شهری، آموزش پیش دبستانی عمدتاُ در کودکستان ارائه گردیده و مدت زمان سه ، دو یا یک سال به طول می انجامد گفتنی است که مراکز فوق بصورت تمام وقت، پاره وقت و یا پانسیونی فعالیت می نمایند. در نواحی روستایی آموزش پیش دبستانی عمدتاً بصورت کلاس های نگهداری اطفال و کودکستان های فصلی است. در مناطق باستانی، قومی، دور افتاده و فقیرنشین کشور علاوه بر آموزش پیش دبستانی طبیعی و معمول، آموزش غیر معمول با اشکال مختلف از قبیل مراکز فعالیتی کودکان، مراکز تفریحی و مراکز آموزشی متحرک «کاروان» فعالیت دارند. در این مقطع ، کودکان رده سنی3 تا 6 سال به کودکستان نزدیک خانه خودرفته و درآنجابه تعلیم موضوعات اصلی و زبان بومی خود مبادرت می نمایند. آن ها بازی می کنند، می رقصند و آواز می خوانند. در این مقطع به کودکان ارزش حقیقت، مهربانی و زیبایی آموخته می شود در کشورچین آموزش کودکان جدی گرفته می شود زیرا شخصیت هر فرد طی سال های اولیه شکل می گیرد. طی سالهای اخیر، سیاست آموزشی پیش دبستانی با توسعه چشمگیری روبرو بوده است. به نحوی که مطابق آمار بدست آمده طی سال 1998، کشور چین از بیش 180000 کودکستان با 24000000 دانش آموز برخوردار می باشد. طبق این آمار نرخ افرادی که در دورة یکساله آموزش پیش دبستانی شرکت دارند به 70% بالغ می گردد. طی سالهای اخیر برنامه های آموزش پیش دبستانی در شهرهای بزرگ و متوسط کشور گسترش یافته است. این در حالی است که برنامه های آموزش پیش دبستانی در نواحی روستایی، دورافتاده و فقیرنشین نیز از رشد چشمگیری برخوردار بوده است به نحوی که طی سال 1998، از میان 11 استان جنوب غربی و شمال غربی کشور بالغ بر 9/39 درصد از کودکان نواحی فقیرنشین از برنامه های آموزش پیش دبستانی سه ساله دولتی و 7/66 درصد نیز از برنامه های یکساله آموزش پیش دبستانی بهره مند گردیده اند. از جمله مهم ترین مزایای کودکستان ها و مراکز پیش دبستانی کشور چین به ترکیب امور مراقبتی و آموزشی کودکان در جهت رشد بدنی، اخلاقی، فکری و زیبایی شناسی کودکان در اجزاء موزون و آمادگی آنان جهت بهره برداری از آموزش مدرسه ای ضابطه مند اشاره نمود. فعالیتهای آموزشی مراکز پیش دبستانی در ساختاری متشکل، هدفمند و چند جانبه از آموزش هدایت کننده به سوی تقویت و توانمندسازی و رشد ذهنی کودکان سازمان یافته است. علاوه بر پرداختن به فعالیتهای تفریحی کودکان که بخش اصلی فعالیتهای مراکز پیش دبستانی است، فراهم سازی محیط مناسب جهت ایجاد شرایط و فرصتهایی جهت مواجه واقعی کودک با مسائل و مشکلات زندگی و تقویت درک معانی از اهم اهداف اینگونه مراکز محسوب می گردد. در جهت ارتقاء کیفیت مدیریت مراکز پیش دبستانی، دولت به اتخاذ سری قواعد دسته بندی شده مشتمل بر« نظام مدیریتی و نظام کاری کودکستانها» بر پایه اصول علمی مدیریتی مبادرت نموده است. دولت چین همچنین به طراحی نظام ها و قوانینی در جهت ارزیابی کیفیت کاری معلمین و برآورد توانایی های آنان اقدام نموده است.

ساختار آموزش پیش دبستانی

سال تحصیلی	تعدادمدارس	تعداد کل دانش آموزان ثبت نامی	تعداد دانش آموزان دختران ثبت نامی	تعداد کل معلمان
1990	172322	19722300	9369200	749600
1991	164465	22092900	10383600	768900
1992	172506	24282100	11408700	815000
1993	165197	25525400	11975900	836000
1994	174657	26302700	12301000	861756
1995	180438	27112328	12676034	875063
1996	187324	26663270	12413017	888596

هدف مقطع آموزش پیش دبستانی ایجاد آمادگی ک ودکان جهت ورود به مراکز آموزش ابتدایی است.

طول دوره آموزش بر 1 سال مشتمل می گردد که از سن 5 سالگی آغاز می گردد. هر کلاس درسی 30 دقیقه به طول انجامده و بر 12 ساعت کلاسی هفتگی مشتمل می گردد.

اولویتهای آموزشی

از جمله مهمترین اولویتهای آموزشی مقطع آموزش پیش دبستانی در کشور چین می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1- توسعه سرمایه گذاریهای خارجی در حوزه آموزش پیش دبستانی

بخش آموزش پیش دبستانی(ویژه کودکان رده های سنی 6-1 سال )با آینده درخشانی روبرو است. طبق آمار بدست آمده تاکنون بیش از 20 مؤسسه زنجیره ای پیش دبستانی در پکن تأسیس گردیده که هر یک از مراکز متعددی در سطح شهر برخوردارمی باشند . مراکزی از قبیل مرکز مراقبتی کودکان شرق، مرکز مراقبتی کودکان Body Care وابسته به آمریکا و مرکز مراقبتی Fun Dazzle هر یک از روش مدیریتی آموزشی خاص خود استفاده می نمایند .مرکز مراقبتی کودکان شرق که در سال 1998 به عنوان تنها مرکز تخصصی خصوصی در زمینه آموزش کودکان در پکن دایر گردید هم اکنون از 5 شعبه در سطح شهر پکن برخوردار می باشد که 4مرکز به نگهداری و آموزش کودکان رده های سنی 6-1 سال و 1 مرکز به آموزش زنان باردار اختصاص دارد.لازم به ذکر است که تاکنون مبلغی بالغ بر10 میلیون یوان (معادل 2/1 میلیون دلار ) جهت راه اندازی و فعالیت این مراکز سرمایه گذاری گردیده است. در این مرکز سیستم بهره گیری از والدین جهت ارائه برنامه های آموزشی ( Teacher as Parents ) که در کشورهای غربی مورد استفاده بوده به کار گرفته شده و به تدریج به روش چینی تغییر وضعیت داده است.

طبق آمار بدست آمده طی سال 1999 ، تعداد30 مرکز مراقبتی کودکان در26 شهر مختلف چین دایر گردیده است.مؤسسه چند ملیتی Body Care که مرکزیت آن در کشور آمریکا قرار دارد، از سال 1998 به فعالیت خود به صورت رایگان جهت برگزاری دوره های آموزش تغذیه و بهداشت کودک در پکن مبادرت نموده است. درسال 1999 موسسه فوق به منظورتوسعه فعالیتهای مراقبتی کودکان به تاسیس نخستین مرکزمشاوره درخصوص تغذیه و بهداشت کودکان مبادرت نمود .مؤسسه فوق همچنین به تاسیس دو مرکز جهت آموزش والدین در زمینه تغذیه ، هوش و روانشناسی کودک در پکن مبادرت نموده است.گفتنی است که کلیه معلمین این مراکز از زنان برخوردار از مدارک تحصیلی بهداشت و آموزش کودکان متشکل می گردد. مؤسسه فوق همچنین مرکر دیگری در شهر دالیان دایر نموده است .طبق آمار بدست آمده ، از سال 1999 تاکنون مبلغی بالغ بر 13میلیون دلار با مشارکت با نک آمریکایی DDB و شرکت Body Care در این زمینه سرمایه گذاری شده است . درسال1994، مؤسسه آموزش کودکان Fun Dazzle با هدف آموزش کودکان ازطریق سرگرمی و تفریح درچین آغاز به فعالیت نمود. این مؤسسه به ارائه خدمات مختلفی ازقبیل سرگرمی ،آموزش وتغذیه به کودکان مبادرت می نماید.

استفاده از سرگرمیها ی آموزنده برای کودکا ن به منظور تقویت نیروی آموزشی آنان بخش اعظمی از روش تدریس این مؤسسه راتشکیل می دهد .درمرحله نخست، این مؤسسه 12 میلیون یوان (معادل45/1 میلیون دلار)جهت دایرنمودن 1مرکز در شهرپکن و 1 مرکز در شانگهای سرمایه گذاری نموده است .

این مؤسسه امیدوار است بتواند 80 مرکز در شهرهای مختلف چین دایر نماید. این در حالیست که در حال حاضر کلیه این مؤسسات به دلیل بالا بودن هزینه های مختلف و پایین بودن درآمد والدین از درآمد ناچیزی برخوردار بوده و امیدوارند با افزایش نرخ در آمد مردم و افزایش آگاهی آنان نسبت به اهمیت آموزش پیش دبستانی در آینده از بازار کار خوبی برخوردار گردند. درحال حاضر در کشورچین 20 میلیون خانواده برخوردار از کودکان رده های سنی 3-1 سال وجود دارند که تا سال 2005 هفت در صد به این رقم افزوده خواهد شد.بنا به اعتقاد کارشناسان ، درکشوری که هرخانواده ازحق برخورداری از 1 فرزند بهره مند می باشد، 30 درصد هزینه های خانواده متعلق به کودک خا نواده می باشد که این رقم خود به جذب سرمایه های فراوانی در بخش آموزش پیش دبستانی منتهی می گردد. به واسطه توسعه مراکز فوق طی سالهای اخیر دولت چین به اتخاذ تدابیری در جهت ساماندهی این مراکز مبادرت نموده است.

علی رغم قوانین ومقررات تبیین شده توسط شهرداری پکن برای این گونه ، مقررات سرمایه گذاری دراین خصوص همچنان با مشکلات زیادی مواجه می باشد که باید مد نظر قرار گیرد.چراکه اغلب روشهای آموزشی بکار گرفته شده دراین مراکز از کشورهای غربی اتخاذ گردیده وتغییر آن بر اساس فرهنگ چینی چالش بزرگی برای این مراکز فراهم آورده است.

2- تأ مین سلامت و بهداشت کودکان

از سال 2002، آموزش چگونگی تأمین سلامت کودکان در کلیه مهدهای کودک و مدارس پیش دبستانی شهر شانگهای بعنوان برنامه درسی ویژه گنجانده شده است. گفتنی است که در صورت موفـقیت آمیز بودن ، برنامه فوق در سایر مراکز آموزشی کودکان کشور نیز به مورد اجرا گذارده خواهدشد.

لازم به ذکر است که طرح مذکور با همکاری سازمان جهانی KidsSafe برای نخستین بار در کشورچین به مورد اجرا گذارده شده است. طبق آمار بدست آمده، 1/26 درصد مرگ و میر کودکان در چین بر اثر جراحات وارده از طریق سوانح مختلف بوده است که جان کودکان را تهدید می کند.بر اساس آمار ، در شهر شانگهای 45/3 نفر از هر یکصد هزار کودک در اثر غرق شدن و 93/1نفر در اثر تصادف رانندگی جان خود را از دست می دهند.طبق این آمار 52 در صد از جراحتها هنگامی رخ می دهد که کودکان همراه خانواده خودمی باشند. این آمار و ارقام سبب گردیده تا توجه والدین به تضمین سلامت وامنیت کودکان جلب شده و اجرای برنامه آموزشی فوق نیز در این راستا می باشد.

3- اجباری سازی درس انگلیسی در دوره های آموزش پیش دبستانی

باتوجه به روند رو به افزایش علاقه والدین به آماده سازی فرزندان خود برای آینده ، درس انگلیسی در مهدهای کودک شهرهای بزرگ کشور چین به ویژه شهر پکن به صورت اجباری در آمده و در بسیاری از مهدهای کودک، از معلمین انگلیسی و کانادایی جهت تدریس دروس انگلیسی بهره برداری می گردد. بنابر آمار منتشره، بیش از 3 هزارموسسه آموزش زبان خارجی، در کشور چین فعالیت دارند که در آمد آنها بر10میلیارد یوان (معادل 2/1 میلیارد دلار آمریکا) بالغ می گردد.

معضلات آموزشی

از جمله مهمترین مشکلات پیش روی آموزش مقطع پیش دبستانی می توان به افت راندمان نظام آموزش پیش دبستانی اشاره نمود. در قانون آموزش و پرورش چین بطور واضح آمده است که آموزش و پرورش کودکان پیش دبستانی نخستین مرحله آموزش و پرورش و بخش مهمی از برنامه های آموزشی دولت است . این نوع آموزش در ”برنامه اجرایی ارتقا آموزش و پرورش چین طی قرن 21 ” پیش بینی شده و در آن آمده است که آموزش و پرورش کیفی و توانمند باید از مقطع آموزش پیش دبستانی آغاز گردد.این در حالیست که از سال 1995 تا 2001 تعداد مراکز آموزش پیش دبستانی و شمار کودکان تحت تعلیم این مراکز با سیر نزولی مواجه بوده است. تعداد مراکز آموزش پیش دبستانی سراسر چین از 180 هزار باب به 110 هزار باب و شمار کودکان حاضر در این مراکز نیز از 112 / 27 میلیون نفر به 218 / 20 میلیون نفر و نسبت کودکان رده های سنی3 تا 6 سال از 41 درصد به 34 درصد کاهش یافته است .علت اصلی این مسئله آنست که برخی از دولت های محلی به آموزش وپرورش پیش دبستانی اهمیت نداده و بر این عقیده اند که آموزش و پرورش پیش دبستانی بخشی از آموزش اجباری محسوب نمی گردد . در زمان اجرای کوچک سازی ساختار اداری دولت ، برخی از سازمانهای اداری مرتبط با آموزش پیش دبستانی حذف شده و آموزش کودکستانی تحت نظارت دولت قرار نگرفته است ، برخی از دولتهای محلی نیز، مقطع آموزش پیش دبستانی را وارد عرصه بازار خصوصی نموده و مبادرت به قطع بودجه مدارس پیش دبستانی نمودند. بدین ترتیب حقوق معلمین مدارس پیش دبستانی و هزینه آنان تامین نگردیده است. بلکه آنان جهت تامین بودجه مورد نیاز خود به کارهای دیگر روی آوردند . به علت کمبود بودجه حتی تعدادی از مدارس پیش دبستانی به بخش خصوصی فروخته شده و یا به انبار تبدیل گردیده اند . با توجه به وضعیت پیش آمده و جهت جلوگیری از بروز لطمات بیشتر به بخش آموزش پیش دبستانی ، ادارات مربوطه دولتی در حال تدوین مقرراتی جهت ” اصلاح ساختار و توسعه آموزش پیش دبستانی ” می باشند.

آموزش پایه

از زمان اعلام « قانون آموزش پایه جمهوری خلق چین» طی سال 1986، برنامه های آموزش پایه 9 ساله، بوسیلة دولتها، در سطوح مختلف به اجرا درآمده است. با توجه به آمار سال 1998، نرخ ثبت نام مدارس ابتدایی بر 9/98% و نسبت فارغ التحصیلان مدارس ابتدایی که به ادامه تحصیلات خود در مقطع متوسطه (شامل فنی، حرفه ای) مبادرت می نمایند بر 3/94% بالغ می گردد. برنامه های آموزش پایه، 90% از جمعیت ملی و مقطع مقدماتی متوسطه 73% از این جمعیت را تحت پوشش قرار داده است. در نواحی شهری و شهرهای بزرگ و نواحی ساحلی که از نظر اقتصادی پیشرفته اند، گسترش جامع آموزش مقطع تکمیلی متوسطه (Senior) نیز به وقوع پیوسته است. علاوه بر این دولت چین اهمیت زیادی به گسترش همگانی آموزش پایه در نواحی روستایی و فقیرنشین و اقلیت نشین کشور قائل است. طی سال 1987، وزارت اقتصاد به صدور مصوبه «اعمال تغییراتی در نحوه ادارة آموزش پیش دانشگاهی در نواحی روستایی» مبادرت نمود. در حال حاضر، برای بخش ها، شهرها و روستاهایی که توانایی اداری آنها توسط مسؤولان شهر یا بخش مورد تایید قرار گرفته است، امکانات آموزش پیش دانشگاهی دولتی فراهم آمده است. تلاش هایی در جهت یکپارچگی، توسعه آموزش و ارتقاء کیفیت نیروی کار به عمل آمده است. گفتنی است که تلاش های مذکور به واسطه توسعة اقتصاد محلی و پیشبرد فرهنگ، اخلاق و ارتقاء سطح زندگی شهروندان چینی به سطح استاندارد صورت می گیرد. از این روی آموزش روستاییان و اقتصاد محلی از پیشرفت چشمگیری برخوردار بوده است. در حال حاضر بالغ بر 2/95% از مدارس ابتدایی، 6/87% از مدارس مقدماتی متوسطة (Junior) و 5/71% مدارس تکمیلی متوسطه ( Senior ) در شهرهای کوچک و روستاها واقع گردیده اند. از سوی دیگر وزارت آموزش و وزارت اقتصاد مبادرت به اجرای « طرح ایالتی آموزش پایه درنواحی فقیرنشین» نموده اندکه از سال 1995 تا 2000 به طول می انجامد. دولت مرکزی نیز به تخصیص بودجه ای ویژه بالغ بر 9/3 میلیارد RMB علاوه10 میلیارد RMB تامین شده توسط دولت های محلی جهت توسعه شرایط مدارس در نواحی فقیرنشین مبادرت نموده است.

سال تحصیلی در مقاطع آموزش ابتدایی و متوسطه به دو ترم تحصیلی تقسیم می گردد. سال تحصیلی در مقطع ابتدایی بر38 هفته آموزش ترمیک با یک هفته اضافی به عنوان رزرو و 13 هفته تعطیلات مشتمل می گردد. سال تحصیلی در مقطع مقدماتی متوسطه (Junior) نیز بر39 هفته آموزشی و یک هفته اضافی به عنوان رزرو و 12 هفته تعطیلات مشتمل می گردد. سال تحصیلی در مقطع تکمیلی متوسطه (Senior) نیز بر40 هفته آموزشی با یک یا دو هفته رزرو و 10 تا 11 هفته تعطیلات مشتمل می گردد. ایام آموزشی در مقاطع ابتدایی و متوسطه، برپنج روز از هفت روز هفته مشتمل می گردد. در پاییز 1993 ، مدارس ابتدایی و متوسطه به اجرای « برنامه تحصیلی تمام وقت مدارس ابتدایی و متوسطه به صورت آزمایشی» مبادرت می نمودند. در این برنامه آموزشی، موضوعات درسی خود به دو دسته دروس دولتی و دروس محلی تقسیم شده وعناوین محلی توسط دولت های استانی مطابق با نیازهای محلی ارائه می گردد. برنامه درسی مقطع تکمیلی متوسطه (Senior) نیز خود شامل دو بخش دروس تئوریک و علمی است که عناوین درسی تئوریک نیز خود به دو دسته عناوین اجباری و عناوین اختیاری تقسیم می گردد.طی سال 1999، وزارت آموزش چین به طراحی سیستم برنامه تحصیلی پیش دانشگاهی جدید برای قرن بیست و یکم مبادرت نمود. مطابق سیستم مذکور کلیه کودکان رده سنی 6 سال مناطق شهری و کلیه کودکان رده سنی 7 سال مناطق روستایی و فقیرنشین ملزم به حضور در مدارس ابتدایی می باشند. مطابق سیستم مذکور همچنین در مناطق برخوردار از مدارس مقدماتی متوسطه (Junior) کلیه فارغ التحصیلان مقطع ابتدایی می باید بدون شرکت در هیچ آزمون ورودی در کلاس های درسی حضور یابند. این در حالی است که فارغ التحصیلان مقطع مقدماتی متوسطه (Junior) در صورت تمایل به ادامه تحصیل در مقطع تکمیلی متوسطه (Senior) ملزم به شرکت در آزمون ورودی محلی، قبل از ورود به این مقطع می باشند، علاوه بر این طی دوره آموزش پایه، حضور در آزمون های پایان ترم، انتهای سال تحصیلی و پیش از فارغ التحصیلی الزامی است. زبان چینی و ریاضیات از جمله عناوین درسی اجباری جهت فارغ التحصیلی دانش آموزان می باشند و این در حالی است که سایر عناوین درسی منحصرا در جهت سنجش دانش آموزان ارائه می گردد.

قانون آموزش پایه

قانون آموزش پایه از اول جولای 1986 به اجرا در آمده است. در این قانون باید هر دانش آموز از 9سال آموزش رسمی برخوردار گردد. جهت برآوردن این نیاز، کودکان ملزم به گذراندن آموزش پنج سال دوره ابتدایی و آموزش چهار ساله دوره مقدماتی متوسطه و یا آموزش شش سال ابتدایی و آموزش سه ساله مقدماتی متوسطه می باشند. امروزه در کشور چین، نظام 6 و 3 سال متداول تر است (مورد دوم). اما برخی مسائل و مشکلات مانع تحقق فوری این دوره نه ساله می گردد. از این روی در قانون آموزش و پرورش پیش بینی هایی در نظر گرفته شده است که بر طبق آن مناطق کشور به سه قسمت شهرها و نواحی که از لحاظ اقتصادی پیشرفت کرده اند، شهرهای کوچک و روستاهایی که پیشرفت نسبی داشته اند و مناطقی که از لحاظ اقتصادی عقب مانده اند تقسیم می گردد. در نواحی اول و دوم دوره نه ساله آموزشی در اغلب موارد متداول است. آمارها نشان می دهد در مناطقی که 91 درصد جمعیت را درخودجای داده اند آموزش پایه متداول است. طبق آمارهای به دست آمده طی سال 1994،8/44 درصدازکودکانی که به سن مدرسه رسیده اند واردمقطع آموزش ابتدایی شده وهرساله2 درصداز دانش آموزان مبادرت به ترک تحصیل می نمایند.80 درصداز دانش آموزان مقطع ابتدایی نیزبه مدارس مقدماتی متوسطه راه می یابندکه این رقم نشان دهنده 75 درصد ازجمعیت این گروه سنی درکل کشور است. درمناطق عقب مانده که 25 درصد از جمعیت را درخود جای داده است برای اجرای برنامه های آموزش پایه زمان بندی های مختلفی وجود دارد. بطور خلاصه آموزش نه ساله (اجباری) در حال همگانی شدن بوده و به عنوان قانون باقی نخواهد ماند. در پایان اشاره بدین نکته الزامی است که مهمترین عامل افزایش هزینه های آموزشی در کشور چین ترک تحصیل دانش آموزان است. مدارس کمک هزینه هایی از مقامات محلی دریافت داشته و به دانش آموزان اهدا می نمایند. بررسی هزینه مدارس ابتدایی و مقدماتی متوسطه در یکی از شهر های بزرگ کشور نشان می دهد که طی سال 1994 میانگین هزینه دانش آموزان ابتدایی 4/95 یوان و دانش آموزان مقاطع مدقماتی و تکمیلی متوسطه بر 5/155 یوان و 3/257 یوان بالغ می گردد.

مقطع آموزش ابتدایی

این مقطع شامل مقطع آموزش پیش دبستانی و ابتدایی است. مهد کودک ویژه کودکان زیر رده سنی سه سال و پیش دبستانی ویژه کودکانی است که وارد سه سالگی شده و در شش سالگی وارد مدارس ابتدایی می گردند. مقطع آموزش ابتدایی از کلاس اول شروع و بسته به نظام آموزشی تا کلاس پنجم یا ششم ادامه می یابد. سال تحصیلی به دو ترم تقسیم می شود که هر ترم شامل 19 هفته و در مجموع مدت دو ترم 38 هفته آموزشی در طول سال است. همچنین یک هفته اضافی (مثلا برای روزهای برفی در چین) هم در نظر گرفته اند و 13 هفته باقیمانده ویژه تعطیلات است.طی مقطع ابتدایی، دانش آموزان ملزم به گذراندن دروس متنوعی نظیر زبان چینی، ریاضیات و مطالب اخلاقی و همچنین ورزش و فعالیتهای فوق العاده می باشند. گفتنی است که یادگیری زبان خارجی (انگلیسی) طی سال های آخر این دوره در زمره دروس اختیاری است.

ساختار آموزش ابتدایی

سال تحصیلی	تعداد مدارس	تعداد کل دانش آموزان ثبت نامی	تعداددانش آموزان دختر ثبت نامی	تعداد کل معلمین	تعدادمعلمین زن
1990	766072	122413800	56555200	5581810	2408800
1991	729158	121641500	56546400	5532300	2422700
1992	712973	122012800	56856000	5526500	2458500
1993	696681	124212400	58159000	5551600	2506900
1994	685588	128226233	60353001	5611324	2569827
1995	668685	131951477	62410771	5664057	2640040
1996	645983	136150042	64670134	5735790	2718842

تعداد ساعات درسی اختصاص یافته به دروس دورة ابتدایی

مواد درسی	تعداد ساعات درسی در مناطقی که دورة ابتدایی6 سال است	تعداد ساعات درسی در مناطقی که دورة ابتدایی5 سال است
اخلاق	204	170
زبان چینی	1666	1598
ریاضیات	986	952
علوم اجتماعی	204	170
علوم طبیعی	272	238
ورزش	544	340
موسیقی	408	340
هنر	408	340
کار	136	102

مقطع آموزش متوسطه

دوره آموزشی این مقطع 6 سال به طول انجامیده و به دو مقطع آموزش متوسطه و آموزش تکنیکی و حرفه ای تقسیم می گردد. هر یک از این دوره ها خود شامل دو مرحله آموزشی دوره سه ساله مقطع مقدماتی متوسطه و دوره سه ساله مقطع تکمیلی متوسطه می باشد که گاهی اوقات در قالب دوره های 4ساله و 3 ساله بطول می انجامد. شرط ورود به آموزش عالی قبولی در آزمون مقطع تکمیلی متوسطه و آزمون ورودی دانشگاه های کشور می باشد. در نظام پذیرش دولتی رقابتی فشرده جهت قبولی در دانشگاه های معتبر وجود دارد. مقطع مقدماتی متوسطه تا سه یا چهار سال ادامه یافته و در اکثر موارد مقطع تکمیلی متوسطه نیز شامل یک دوره سه ساله است. سال تحصیلی مقطع مقدماتی متوسطه بر 39 هفته و یک هفته اضافی مشتمل می گردد. در دوره مقدماتی متوسطه دروس متنوعی نظیر شیمی، فیزیک، زیست شناسی، تاریخ، جغرافیا و زبان های خارجی ارائه می گردد. هم چنین دروس تربیت بدنی مورد تشویق قرار می گیرد. مقطع تکمیلی متوسطه نیز بر40 هفته و یک یا دو هفته اضافی مشتمل می گردد. طی مقطع تکمیلی متوسطه دانش آموزان دروس تخصصی علمی و علوم انسانی را می آموزند. دانش آموزانی که از مدارس مقدماتی متوسطه فارغ التحصیل می گردند از مجوز ورود به مراکز متوسطه فنی و حرفه ای برخوردار می گردند. در این مراکز آموزشی برنامه های آموزشی دو تا چهار سال ادامه می یابد گفتنی است که اغلب کشاورزان، کادر مدیریتی و تکنیکی و کارگرانی که از مهارت کافی برخوردار نمی باشند در مدارس متوسطه فنی وحرفه ای آموزش می بینند. گروه سوم کارگران ماهری می باشند که جهت کسب مهارت های عملی و تولیدی در این مدارس ثبت نام می نمایند.

آموزش کامپیوتر درمدارس ابتدایی و متوسطه

وزارت آموزش چین مصمم است که از سال 2001 ظرف 5 تا10 سا ل به تعمیم آموزش از راه دور از مدارس ابتدایی و متوسطه سراسر چین مبادرت نماید.در این راستا،تا انتهای سال 1999، بالغ بر60 هزارمدرسه آموزش ابتدایی و متوسطه به ارائه برنامه های آموزشی کامپیوتر مبادرت نمودند .درحال حاضر، در بیش از 20 هزار مدرسه ابتدایی و متوسطه کشور دروس کامپیوتری تدریس می گردد. تعداد کل 3000مدرسه ابتدایی و متوسطه نیز به ایجاد شبکه کامپیوتری خود مبادرت نموده اند.درکشورچین بطورمتوسط به ازای هر121 دانش آموز یک دستگاه کا مپیوتروجود داشته و ازکل 200 میلیون دانش آموز کشور 30 میلون نفر به گذراندن دوره های آموزش کامپیوتر نائل می آیند .از جمله مهمترین اهداف دراز مدت آموزش کامپیوتر در مدارس ابتدایی و متوسطه می توان به موارد ذیل اشاره نمود،

1- دستیابی کلیه مدارس تکمیلی متوسطه سراسر کشور و مدارس مقدماتی متوسطه مناطق شهری، به امکانات کامپیوتری تا قبل از سال 2001

2- ارائه دروس کامپیوتری در کلیه مدارس متوسطه کشور تا قبل از سال2005

3- راه اندازی 2شبکه کامپیوتری بین مدرسه ای و اتصال90 درصد از مدارس ابتدایی و متوسطه به این شبکه کامپیوتری ظرف 5 تا 10 سال آتی

نظام آموزش و پرورش ایران          

تازه کردنچاپ

جامعه و علوم اجتماعی > علوم اجتماعی > جامعه شناسی

(cached)

نظام آموزش و پرورش ایران ، همانند سایر نظامها در کوشش برای تدارک امکانات و تسهیلات آموزشی ، اهداف و نیازهای جامعه را مد نظر قرار می‌دهد.

تاریخچه

نظام آموزش و پرورش نوین ایران از کودکستانها ، دبستانها ، مدارس راهنمایی ، دبیرستانها ، دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی تشکیل شده است. مقدمات ایجاد این نظام ، از زمان تأسیس دارالفنون ، در سال 1228 هجری شمسی و وزارت علوم در 1232 هجری شمسی فراهم شد و بعد از انقلاب مشروطیت به تدیج سازمان و تشکیل یافت.

سیر تحولی و رشد

پس از مشروطیت و سالهای بعد از آن ، تعداد معدودی مدارس جدید بوسیله میسیونرهای مذهبی ، فرهنگ دوستان ، تحصیل کرده‌های خارج ، و دولت ایجاد شد. تأسیس این مدارس که برنامه‌های آموزشی آنها ، به اقتضای زمان ، ارجحیت فراوانی بر مکتب خانه‌ها داشت، تحت تأثیر نفوذ فرهنگ و تمدن اروپایی صورت گرفت و کوشش و تلاش فرهنگ دوستان و روزنامه‌های روشنگر و ترقی خواه که در خارج به زبان فارسی منتشر می‌شد در بنیان گرفتن آموزش و پرورش سهم بسزایی داشت.

انقلاب مشروطیت ، صدور فرمان و تدوین قانون اساسی و متمم آن در سالهای 1285 و 1286 هجری شمسی ، زمینه نضج نظام آموزش و پرورش را میسر ساخت و همزمان با آن ، تقاضاهای اجتماعی برای آموزش و پرورش افراد جامعه نیز فزونی گرفت. اصل هجدهم متمم قانون اساسی مشروطیت تحصیل و تعلیم علوم و معارف و صنایع را مگر آنچه شرعاً ممنوع باشد، آزاد اعلام کرده ، اصل نوزدهم به متمرکز بودن آموزش و پرورش و مسئولیت دولت در تأسیس و اداره مدارس اشاره می کرد: تأسیس مدارس با مخارج دولتی و ملی و تحصیل اجباری باید مطابق قانون وزارت علوم و معارف مقرر شود.

تحلیل نظام آموزش و پرورش ایران

• ابتدا به ظهور و رونق مدارس جدید خصوصی و دولتی می‌توان اشاره کرد که قبل و بعد از مشروطیت پیدایش یافته ، در صدد بر آمدند آموزش و پرورش عمومی در بین آحاد مردم گسترش دهند. این مدارس برای تحقق آرمانها و بر اساس قوانینی که صرف‌نظر از تفاوتهای اجتماعی ، فرصتهای برابر آموزش و پرورش را به مردم نوید می دادند، تأسیس شدند. تحولات اجتماعی و عوامل چندی در سالهای بعداز انقلاب مشروطیت چنین آموزش و پرورشی را متناسب و مطلوب جلوه می‌داد.

• دوره بعد از مشروطیت تا ظهور رضاخان را می‌توان دوره عدم ثبات اوضاع سیاسی و خرابی اقتصاد کشور دانست. هنوز بعد از دگرگون شدن نظام حکومتی و استقرار نظام جدید ، دستگاه حکومتی کارآمدی بوجود نیامده بود. به علت مسائل و مشکلات داخلی و مداخله خارجی ، در زمینه آموزش و پرورش چندان گام مهمی برداشته نشد و علی‌رغم تلاشهای صدر مشروطیت و هدفها و برنامه‌های پیش بینی نشده ، فقط چند مدرسه تأسیس شد و تعداد دانش آموزان چندان تغییری نکرد.

• در اوان سلطنت رضا شاه بیشترین کوششها در جهت تقویت و تجدید سازمان ارتش و تحکیم وحدت ملی و استقرار یک حکومت مرکزی قدرتمند مصروف شد. لذا ، به آموزش و پرورش توجه چندانی مبذول نشد. مع هذا ، قدمهای برداشته شده مبنای اقدامات آتی شد. در این دوره ، برنامه تحصیلات ابتدایی و متوسطه تدوین شد که به موجب آن ، آخر هر شش سال ، می‌بایستی امتحانات نهایی عمومی به عمل آید. تأسیس دانشسراهای مقدماتی و بالاخره تأسیس دانشگاه تهران درسال 1313 هجری شمسی اساس اقدامات آتی را فراهم کردند.

عملکرد آموزش و پرورشی ایران

از زمان مشروطیت تا انقلاب اسلامی 1357 ، نشان می‌دهد که علی‌رغم پیش بینی‌ها و قوانین مصوبه ، تعمیم آموزش ابتدایی ، طی این مدت طولانی ، میسر نشد و دولتهای وقت ، عملا از عهده اجرای قوانین مصوبه و تحقق هدفهای آموزشی کشور برنیامدند. سایر جنبه‌های آموزش و پرورش ، از جمله فلسفه و سیاست و خط مشی‌ها ، رویه‌ها ، برنامه‌ها و سازمان و مدیریت آن نیز به علت ناهماهنگی با ویژگیهای فرهنگی و نیازهای عمومی جامعه ، کارآمد و مؤثر واقع نشدند و اگر احیانا توانستند جا بیفتند و نهادی شوند، عملا نظام آموزش و پرورش را با مشکلات روزافزونی مواجه ساختند.